Edukimi i medies digjitale

Mjetet

  • Fjalë kyçe:
  • Media Literacy
  • Digital well-being
  • Resilience
  • Open Data
  • Communication
  • Gjuhët:
  • English

WITNESS is a human rights non-profit organisation based in Brooklyn, New York. Its mission is to partner with on-the-ground organisations to support the documentation of human rights violations and their consequences to further public engagement, policy change and justice.

  • Fjalë kyçe:
  • Countering Disinformation
  • Media Literacy
  • Fact-checking
  • Digital well-being
  • Hate speech
  • Media monitoring
  • Gjuhët:
  • Македонски

The manual serves as key educational material for strengthening the capacities of civil society organisations, media and the wider circle of citizens to face media manipulation.

The collection "Propaganda, false narratives, misinformation - the damaging influence of the Kremlin in North Macedonia" includes a selection of public records based on a transparent methodological approach and fact-checking that refutes the central tenets of anti-democratic and populist propaganda.

Postimet

Disa këshilla sesi të raportohet në rast të zgjedhjeve

Nevoja për objektivitet, neutralitet dhe ekuilibër në gazetari është një sfidë e përditshme për mediat profesionale, por një nga sfidat e mëdha për profesionalizmin në media vjen në kohë të zgjedhjeve. Procesi i zgjedhjeve paraqet një sfidë për mediat sepse vendos në fokus nevojën e tyre për t’u ofruar qytetarëve qasje te të gjitha faktet, opinionet dhe idetë në fushatë. Gazetarët, duhet gjithashtu të sigurojnë qasje për ata te mediat, ashtu që zëri i qytetarëve të mund të dëgjohet përtej fjalëve të debatit politik.

Metamorphosis Foundation | 4 min read | Mar 21, 2024

Çfarë duhet të kihet kujdes gjatë raportimit të ngjarjeve ku ka ekstremizëm?

Kur ndodhin ngjarje ku ka ekstremizëm, gazetarët dhe qytetarët ndonjëherë më pyesin se si të raportojnë dhe si të bëjnë lajm. Kur duhet të vendosni se çfarë të publikoni tani në internet ose si artikull, me e mira do të ishte të ndaleni pak dhe të mendoni përmes bisedave me gazetarët dhe ekspertët e komunikimit.

Metamorphosis Foundation | 4 min read | Mar 21, 2024

Si të njohësh “cherry picking”, metodë për manipulim në media?

Dëshmi jo e plotë. Selektim të argumenteve. Injorim të dëshmive të vërteta. Vlerësim i njëanshmëm. Tentim për të bindur opinionin të pranojë ndonjë pozicion të caktuar, duke fshehur fakte apo duke i dhënë opinionit argumente për ta shtypur një të vërtetë.

Metamorphosis Foundation | 2 min read | Mar 21, 2024

Metoda më e fuqishme për të luftuar dezinformatat është mendimi kritik, si të aplikoni atë?

Të menduarit kritik është aftësia e një personi që të mund të dallojë apo gjykojë dhe të analizojë në mënyrë kritike për ndonjë problem të caktuar. Mendimi kritik zhvillohet që në moshë të re dhe përvetësohet në baza individuale te secili person. Për të përcaktuar nëse kemi mendim kritik një person duhet t’i përvetësojë aftësitë e vëzhgimit, analizimit, interpretimit, reflektimit, vlerësimit, konkluzimit, shpjegimit dhe zgjidhjeve të problemeve dhe marrjen e vendimeve sa më korrekte, shkruan Portalb.mk.

Metamorphosis Foundation | 3 min read | Feb 15, 2024

Si duhet të raportojnë mediat për sfidat e rrezikshme të TikTok-ut?

Në rrjetet sociale, Tiktok ka ekzistuar që në vitin 2014, atëherë i njohur si Musical.ly dhe pastaj në vitin 2018 u riformua me emrin që mban sot. TikTok njihet si një platformë për zbavitje dhe argëtim që përdoret më së shumti nga fëmijët dhe të rinjtë. Mirëpo, shumica e skenave të luftës, sfidave të rrezikshme që kanë rezultuar në lëndim dhe vdekje, të gjitha janë shpërndarë fillimisht në këtë rrjet social.

Metamorphosis Foundation | 5 min read | Feb 15, 2024

Çfarë duhet të keni parasysh kur blini produkte online

Deri para disa vitesh, blerja e produkteve online ishte diçka që e bënin vetëm “kompjuteristët”, ose përdorej për produkte të specializuara. Megjithatë, në ditët e sotme, shopingu online po bëhet pjesë gjithnjë e më normale e përditshmërisë sonë. Vendosja e të dhënave bankare personale në eterin online nuk tingëllon më aq "e frikshme" siç tingëllonte dhjetëra vitesh më parë. Edhe pse vetë transferimi online i parave përmes bankave është më i sigurt se kurrë, kjo nuk do të thotë se nuk duhet të jemi të kujdesshëm me shpenzimin e parave online.

Борјан Гаговски | 5 min read | Feb 14, 2024

Goshe Nikolov | Feb 1, 2024

Miratimi i konkluzioneve vetëm në bazë të titujve është e barabartë me vrasjen e informacionit të saktë

Kur shikoni film, bazuar vetëm në emrin e filmit, miratoni konkluzion se për çfarë bëhet fjalë, si do të zhvillohet skenari, cili do të jetë fundi? Jo, por të paktën ndani një orë e gjysmë, lëreni filmin t'ju çojë, t'jua ndryshojë konkluzionet, derisa të arrini në fund.

Meri | 5 min read | Jan 24, 2024

Si të bllokoni përmbajtje të papërshtatshme në pajisjet që i përdorin fëmijët tuaj?

Mbrojtja e fëmijëve nga faqet e papërshtatshme të internetit është shumë e rëndësishme, veçanërisht në kohën e fundit kur janë në rritje përmbajtjet e dëmshme në Internet. Ekzistojnë filtra të integruara të shfletuesve të cilat mund të ofrojnë mbrojtje të caktuar, por megjithatë ato nuk mund të sigurojnë mbrojtje të plotë dhe mund të anashkalojnë disa faqe interneti. Gjithashtu, fëmijët shumë lehtë mund të gjejnë mënyra për ta hequr atë mbrojtje.

Antonija | 1 min read | Jan 22, 2024

Goshe Nikolov | Jan 17, 2024

Deepfake – video të rreme të bëra me inteligjencën artificiale për të cilat duhet të shqetësohemi

Mendoni se po e shikoni Presidentin e Ukrainës, Volodimir Zelenski duke folur dhe duke u thënë ushtarëve të tij t'i lënë armët dhe të dorëzojnë luftën kundër Rusisë. Personazhi është ai, shprehjet e fytyrës janë ato, ai e hap gojën ashtu siç flet, por megjithatë, kjo nuk është e vërtetë. Videoja është e rreme.

Meri | 4 min read | Dec 20, 2023

5 këshilla si t’i mbroni fëmijët tuaj online

Fëmijët e sodit gjithnjë e më shumë kalojnë kohë në telefonat e mençur, tabletat ose laptopat e tyre. Prindërit, shpeshherë për shkak të obligimeve të punës, jo gjithmonë kanë kohë të kontrollojnë çfarë përmbajtje shohin ato në pajisjet e tyre. Megjithatë, ju propozojmë disa mënyra si ta rrisni kontrollonin, përkatësisht, si t’i mbroni fëmijët nga ajo që ndoshta për to përbën rrezik ose përmbajtje joadekuate për moshën e tyre.

Antonija Popovska | 3 min read | Dec 20, 2023

Anshmëria negative: Pse njerëzit lexojnë më shumë lajme të këqija sesa lajme të bukura

Njëkohësisht ju paraqiten dy tituj të lajmeve – titulli i parë është: “Koha është e bukur sot!”, ndërsa në lajmin e dytë jepet njoftim se në vend është duke u përgatitur një stuhi e tmerrshme. Cilin titull do ta klikoni?

Meri | 4 min read | Dec 20, 2023

Mendo para se të klikosh – Qëndro i sigurt në rrjetet sociale

Koncepti “mendo para se të klikosh” është edhe një prej faktorëve më të rëndësishëm lidhur me sigurinë e informacioneve. Kjo i referohet gjithë asaj që ju ofrohet në rrjetet sociale, në reklamat që ju paraqiten përderisa lexoni tekst të caktuar në ndonjë faqe interneti, në linqet që “ju thonë” t’i hapni derisa shihni ndonjë video në Youtube dhe ngjashëm.

Antonija Popovska | 2 min read | Dec 20, 2023

Sulmet fishing përgjojnë, si mos të kapemi në grep?

Imagjinoni që jeni peshk dhe se dikush po përpiqet t'ju kapë në grep - pikërisht në këtë mënyrë mundemi ta shpjegojmë nocionin "sulmi fishing" në mënyrën më të thjeshtë. Në përkufizimin që e ka botuar Fondacioni “Metamorfozis” në një nga publikimet e tij theksohet se fishingu është formë e mashtrimit që përfshin një sërë aktivitetesh nga përdoruesit e paautorizuar duke përdorur mesazhe të rreme nga e-posta dhe faqet e rreme të internetit të pjesës më të madhe të organizatave financiare, duke u përpjekur nga përdoruesit të marrin informacione personale konfidenciale, të tilla si numri unik i amzës, emri i përdoruesit, numrat PIN ose të dhënat e ngjashme.

Бојан Блажевски | 3 min read | Dec 20, 2023

Pse akoma kaq shumë njerëz "bien" në teoritë e konspiracionit?

Kovid-19 ishte shpikur qëllimisht për të shkatërruar njerëzimin. Me vaksinat kundër Kovid-19 përpiqen të na vënë çip. HAARP shkakton stuhi dhe përmbytje. Njeriu nuk ka shkelur kurrë në Hënë. Shtegu i bardhë që aeroplanët e lënë pas derisa fluturojnë janë në fakt helme me të cilat na spërkasin.

Meri | 5 min read | Dec 20, 2023

Gjurma digjitale – biografia juaj e publikuar në internet me vetëdije ose pa vetëdije

Në ditët e sotme, jetët tona janë të ndërthurura plotësisht me botën digjitale, ndërsa aktivitetet online lënë gjurmë të përhershme, përkatësisht gjurmë digjitale.

Antonija Popovska | 3 min read | Dec 20, 2023

Përdorimi i inteligjencës artificiale rregullohet në gazetari

Agjencia globale e lajmeve Asoshiejted Pres (AP) është pioniere në përdorimin e inteligjencës artificiale në mediat. Qysh në vitin 2014, redaksia ekonomike e kësaj agjencie të lajmeve filloi të përdor inteligjencën artificiale për të automatizuar hartimin e teksteve për fitimet korporative të kompanive.

Бојан Блажевски | 5 min read | Dec 20, 2023

Klikbejt: Zbulimi i taktikës

A keni menduar ndonjëherë se çfarë është në fakt klikbejt?

Goshe Nikolov | Nov 21, 2023

Burimi i cituar i informacionit - burimi i besueshmërisë në përmbajtjen mediatike

Në vrullin e informacioneve të reja dhe aktuale në përmbajtjet mediatike që i shohim, lexojmë dhe dëgjojmë çdo ditë si publik, vështirë se dikush prej nesh i kushton vëmendje burimit. Shpesh kjo nuk u ndodh vetëm konsumatorëve të teksteve, videove dhe fotografive, por edhe vetë gazetarëve dhe redaktorëve të mediave. Ndryshe nga kjo lloj përditshmërie mediatike, letërsia profesionale gazetareske është shumë e rreptë për sa i përket citimit të burimit të informacionit. Një burim i cituar që i siguron të dhënat e përmbajtjes mediatike është burim besueshmërie dhe sinonim për një tekst, video dhe fotografi të prodhuar sipas standardeve profesionale gazetareske.

Бојан Блажевски | 5 min read | Nov 8, 2023

Çfarë paraqet dhe çfarë të ndërmerrni nëse jeni viktimë e dhunës në internet?

Dhuna në internet është dhuna që shërbehet duke përdorur teknologjitë digjitale. Kjo mund të zhvillohet në mediat sociale, platformat për shkëmbimin e mesazheve, platformat e lojrave dhe telefonat celularë. Sipas UNICEF-it, bëhet fjalë për sjelljen e cila përsëritet, qëllimi i së cilës është të frikësohen, zemërohen ose të turpërohen ata që synohen.

Meri | 3 min read | Oct 12, 2023

“Kukis” që nuk hahen, por na sjellin probleme gjatë përdorimit të Internetit

Fondacioni Metamorfozis i publikon rregullisht shkrimet edukative për politikën e skedarëve (kukis) të faqeve dhe aplikacioneve. Sipas përkufizimit, “kukis” janë skedarë të vegjël teksti që dërgohen nga faqet e internetit që i vizitojnë përdoruesit dhe ruhen në pajisjet e tyre (kompjuter, tablet dhe celular).

Бојан Блажевски | 4 min read | Oct 12, 2023

Si të mbrohemi nga mashtrimet online gjatë blerjes në internet?

Numri i blerjeve online i qytetarëve të Maqedonisë është në rritje, por paralelisht shtohen edhe mashtrimet e qytetarëve gjatë blerjes në pikat virtuale të shitjes në internet. Që të shmanget “zbrazja” e kartelave kreditore përmes mashtrimeve, ekzistojnë disa rekomandime të cilat duhet t’i ndjekim si qytetarë gjatë blerjeve tona që i bëjmë në internet.

Бојан Блажевски | 3 min read | Oct 12, 2023

Autorësi e nënshkruar – tregues për përmbajtje të besueshme mediatike të cilës mund t’i besojmë

Fluksi i teksteve, videove, fotografive mediatike, si dhe postimeve në rrjetet sociale është jashtëzakonisht i madh në ditët e sotme, pasi ato shfaqen vazhdimisht në pajisjet tona me të cilat komunikojmë çdo ditë në internet. Titujt bombastikë dhe njoftimet për zbulime spektakolare në përmbajtje të tilla shpesh na bëjnë të harrojmë një nga rregullat bazë gjatë krijimit të përmbajtjeve mediatike – nënshkrimin e autorit i cili qëndron pas tyre.

Бојан Блажевски | 5 min read | Aug 30, 2023

Sfidat e shoqërisë kosovare në dallimin e dezinformimit nga informacioni i saktë

Gjetjet e hulumtimit tregojnë se njerëzit nuk mund të bëjnë dallimin midis lajmeve të pavërteta dhe të vërteta. Ky problem gjithashtu prek shoqërinë kosovare, e cila ka një përqindje të lartë të qasjes në internet (93%). Një nga shenjat se dezinformimi ndikon në publikun në Kosovë është rezultati i rastit Raka i cili shpjegohet më poshtë.

Dren Gerguri | 6 min read | Mar 28, 2023

ChatGPT dhe përfshirja e inteligjencës artificiale në botën e (dez)informimit.

Inteligjencia artificiale po e ndryshon dhe do ta ndryshojë edhe më shumë mënyrën tonë të jetesës dhe të punës. Ky simulim i inteligjencës artificiale në makina që programohen për të menduar si njerëzit ka mundësuar që, sot, në disa fusha, njeriu të zëvendësohet nga makinat. Por, çfarë do të thotë kjo në fushën e informimit dhe cilat mund të jenë keqpërdorimet nga të cilat duhet të kemi kujdes?

Dren Gerguri | 5 min read | Feb 24, 2023

Dezinformimi, lufta informative në disa fronte dhe roli i gazetarit

Në botën e sotme digjitale, lufta informative është dukshëm më e shprehur. Lufta në Ukrainë është duke u zhvilluar edhe në disa fronte të botës së informacionit, në frontin e videolojërave, të TikTok-ut dhe në atë të kontrolluesve të fakteve. Prandaj, përqendrimi i vëmendjes së gazetarëve edhe në Kosovë duhet të jetë në burimet e lajmit, në kontrollimin e tyre për të mënjanuar mundësitë e mashtrimit nga informacioni i manipuluar.

Dren Gerguri | 5 min read | Mar 24, 2022

Kurse me vetë-ritëm: Mësoni me ritmin tuaj, sipas orarit tuaj!

Ne jetojmë në epokën e informacionit. Aftësia jonë për të sintetizuar dhe përdorur mirë informacionin është thelbësore për fatin dhe mirëqenien tonë në të ardhmen. Ekspertët tanë kanë krijuar kurse sipas porosisë për tema që janë relevante, të vendosura në një kontekst kuptimplotë dhe të rëndësishëm. Nga kuptimi i lajmeve në internet, deri te mbrojtja e sigurisë dhe privatësisë digjitale tuaj ose të organizatës suaj.

Hive Mind | 2 min read | Nov 15, 2021

Dezinformimi, prodhim edhe i mosverifikimit nga ana e gazetarit

Verifikimi i infomacionit është bërë i nëvojshëm për gjithësecilin në ditët e sotme. Në rast se nuk e verifikon një informacion që e merr, atëherë e lë të hapur mundësinë që të biesh pre e ndonjë manipulimi. Prandaj, është qenësore që sot, në informacionet që i marrim, posaçërisht në portale dhe në medie sociale, të kemi një pikëpyetje mbi vërtetësinë e tyre deri në momentin që e verifikojmë dhe e eliminojmë atë pikëpyetje.

Dren Gerguri | 4 min read | Aug 11, 2021

“Testi” për edukim medial, domosdoshmëri si testi për lejen e vozitjes

Edukimi medial vijon të jetë një nga temat më të diskutueshme anembanë botës. Ndryshimet e mëdha në qarkullimin e informacionit në vitet e fundit dhe ndikimi i medieve në vazhdimësi në jetët tona, sidomos mediet e reja, bën që trajtimi i edukimit medial të jetë domosdoshmëri edhe për shoqëritë më të zhvilluara.

Dren Gerguri | 3 min read | Apr 2, 2021

Kit Braun: Të menduarit kritik para së gjithash kërkon të marrim parasysh paragjykimet dhe injorancën tonë

“Historia e Ballkanit është formësuar nga ambiciet territoriale dhe mosmarrëveshjet e njëqind viteve të fundit, me çka u krijua një situatë e “shumës zero” – një term nga teoria e lojës, që do të thotë se nëse një lojtar fiton, tjetri duhet të humbasë automatikisht. Ajo gjithashtu ka fituar edhe aspekte kuazi-fetare, pasi debatet e vazhdueshme zbulojnë shqetësime në lidhje me pastërtinë dhe ndotjen e pretendimeve themelore në lidhje me besnikërinë dhe tradhtinë. Pakënaqësia dhe mosmarrëveshjet përshkallëzohen dhe në këtë rast, nuk ka asnjë mekanizëm me të cilin të dy palët do të bien dakord të mbështeten tek një gjyqtar i jashtëm me autoritetin për të gjykuar se kush ka të drejtë – sepse bastet janë shumë të larta” – thotë Prof. Dr. Kit Braun.

Hive Mind | 15 min read | Mar 25, 2021

Më në fund një mjet për kontrollin e fakteve në të gjitha gjuhët

Fact Check Explorer i Google është i shpejtë dhe jep rezultate të sakta në të gjitha gjuhët

Mark Semoil | 2 min read | Aug 7, 2020

Mark Semoil | 3 min read | Jul 31, 2020

Spotlight: Mjeti Fact Check Explorer dhe Markup i Google

Fact Check Explorer i ri dhe udhëzim hap-pas-hapi për mjetin Markup

Mark Semoil | 4 min read | Jul 15, 2020

Burimet për reporterët dhe gazetarët: Qendra e Koronavirusit për First Draft

Udhëzimet, listat e kontrollit, pyetjet më të shpeshta FAQ, listat e leximit dhe databaza e ekspozimit të falsiteteve

Mark Semoil | 2 min read | Jul 8, 2020