Siguria kibernetike
Interneti jo vetëm që është duke u bërë një "fshat global" dita-ditës, por edhe e rrit narrativin e rremë kur është në pyetje gjetja e punës në internet. Jo gjithmonë gjithçka që shohim në internet është e vërtetë, e kështu është edhe rasti kur kërkojmë punë. Ndërkohë, zhvillimi i internetit është duke marrë hov në përpjesëtim të drejtë me ofertat e rreme të punës që qarkullojnë çdo ditë dhe i dëmtojnë përdoruesit e internetit.
Metamorphosis Foundation | 6 min read | Sep 4, 2024
Jetojmë në kohën digjitale dhe në epokën digjitale ku çdo ditë shohim përmirësimin e një prej trendeve më të mëdha të ditës së sotme - "inteligjencës artificiale". E bukura e këtij trendi të ri është se maksimalisht është i arritshëm për të gjithë, ndërsa inteligjencën artificiale mund ta përdor pothuajse për çdo gjë që i nevojitet - përdorimi për të shkruar tekste, për të mbledhur kode të gatshme për ndonjë program, për të ndihmuar në krijimin e modeleve 3D që mund të përdoren në mjekësi dhe shumë më tepër. Megjithatë, për momentin, inteligjenca artificiale përdoret kryesisht për të krijuar fotografi.
Metamorphosis Foundation | 5 min read | Sep 4, 2024
Algoritmi është procedurë që përdoret për të zgjidhur një problem ose për të kryer një llogaritje. Veprojnë në bazë të listës së saktë të udhëzimeve, të zbatuara hap pas hapi ose në mënyrë rutinore bazuar në harduer ose softuer. Në mediumet sociale, algoritmet janë rregulla, sinjale dhe të dhëna që menaxhojnë punën e platformës. Këto algoritme përcaktojnë se si përmbajtja filtrohet, renditet, zgjidhet dhe rekomandohet për përdoruesit. Në ndonjë mënyrë, algoritmet ndikojnë në zgjedhjet tona dhe në atë që e shohim në mediumet sociale.
Metamorphosis Foundation | 3 min read | Aug 27, 2024
Kalimi i kohës në internet, përveç rezultateve pozitive, ka edhe rezultate negative, të cilat shpeshherë kontribuojnë në tendenca keqdashëse nga ana e personave që kanë për qëllim të shkaktojnë dëm. Një prej tyre gjenerohet nga IA-ja, të njohur me emrin çet-botët.
Metamorphosis Foundation | 3 min read | Aug 27, 2024
Rritja e inteligjencës artificiale po depërton në të gjitha sferat e shoqërisë. Duke filluar nga jeta e përditshme, arsimi, shëndetësia, prodhimi, siguria, financat, e deri te rrjetet sociale, ku paraqitet problemi për të dalluar nëse diçka është reale ose e krijuar nga IA-ja. Për të gjithë këtë ka kritika negative, si rrjedhojë shfaqet edhe nevoja të rregullohen disa pjesë, ose të shpjegohet mënyra e duhur e përdorimit të inteligjencës artificiale.
Metamorphosis Foundation | 3 min read | Aug 19, 2024
Rritja e digjitalizimit ka ndryshuar padyshim mënyrën se si funksionojnë rrjetet sociale për të gjithë ne. Megjithatë, prania në internet, përveç dobive, i përfshin edhe anët e këqija, si krijimi i profileve të rreme dhe qëllimet dashakeqe që qëndrojnë pas tyre. Mashtruesit që krijojnë dhe përdorin profile të rreme sociale për të tërhequr vëmendjen zakonisht kanë për qëllim t'i marrin të dhënat tuaja personale që më tutje synojnë t'i keqpërdorin.
Metamorphosis Foundation | 3 min read | Jul 16, 2024
Përdorimi i rrjetit publik WiFi mund të jetë i rrezikshëm. Hakerët mund të interceptojnë (përgjojnë) çdo gjë që jeni duke bërë në internet, përfshirë edhe kapjen e fjalëkalimeve tuaja dhe leximin e postave elektronike private. Kjo mund të ndodhë nëse lidhja ndërmjet pajisjes suaj dhe WiFi-së nuk është e enkriptuar.
Metamorphosis Foundation | 2 min read | Jul 11, 2024
Me siguri ju ka ndodhur - komentoni ndonjë nga qëndrimet tuaja në Fejsbuk ose publikoni diçka që mund mos t'ju duket edhe aq kontroverse. Paraqitet dikush me mendim të kundërt, i cili e përcjell të njëjtën gjë me ton provokues dhe kokëfortë. Papritur e gjithë biseda orientohet në drejtim të palogjikshëm, humbni kohë dhe nerva, ndërsa në fund, e pyetni veten se si mund të ekzistojnë njerëz të tillë.
Me pak fjalë, keni hasur në troll.
Metamorphosis Foundation | 6 min read | Jun 26, 2024
Më shumë se një e treta e popullsisë botërore sot përdor internet dhe ky trend është vazhdimisht në rritje. Është pothuajse e pamundur të imagjinohet funksionimi pa internet, ku ka mijëra burime informacioni, libra dhe harta në formë digjitale, rrjete sociale, tregti online, biblioteka dhe muze digjitale, lajme...
Metamorphosis Foundation | 2 min read | Jun 26, 2024
Arsyet pra pse lajmet e rreme besohen janë komplekse. Mes tjerash, kanë të bëjnë me personalitetin tonë dhe qëndrimin kundrejt fakteve si dhe ekzistojnë mekanizma të ndryshme kognitive, që shtrembërojnë perceptimin tonë. Pyetja është: Si mund të bëhemi më rezistentë?
Një qasje që shkon në drejtim të krijimit të rezistencës është e ashtuquajtura “Prebunking”, kontroll i thashethemeve. Përdorueset dhe përdoruesit e internetit duhet të sensibilizohen duke u informuar për lajmet e rreme dhe dizinformimin që para se të bien në kontakt me to. Për shembull, para zhvillimit të zgjedhjeve kur pritet të ketë shumë lajme të rreme për të manipuluar zgjedhëset dhe zgjedhësit, do t’ia vlente të zhvillohej një fushatë e tillë informimi.
Metamorphosis Foundation | 2 min read | Jun 4, 2024
Mashtrimet online janë një temë e pashtershme ku pothuajse çdokush mund të jetë viktimë, pa marrë parasysh sa i informuar dhe i arsimuar që është dhe sa herë që në vetvete përsërit “mos kliko”. Kjo, aq më tepër nëse bëhet fjalë për shëndetin e dikujt, dhe njerëzit mund të bien lehtësisht pre e manipulimeve dhe lajmeve të rreme kur janë vulnerabilë ose ndihen të pafuqishëm. Së këndejmi, janë të shpeshta shembujt kur përdoruesit e rrjeteve sociale klikojnë reklama për barna që premtojnë shërimin e qindra sëmundjeve, suplemente të ndryshme për humbje peshe brenda pak ditësh, pastrimin e organizmit në vetëm pak orë etj.
Metamorphosis Foundation | 3 min read | Jun 4, 2024
Dezinformatat nga platforma të ndryshme po përhapen me hov të madh në mbarë botën përderisa më pas në rrjetet sociale ato shpërndahen duke mos u verifikuar nga përdoruesit. Pasi që truri i njeriut funksion në atë mënyrë që i kushton më shumë vëmendje negativitetit dhe frikës ashtu dhe platformat e rrjeteve sociale janë të dizajnuara që tu shpërndajnë sa më shumë përdoruesve atë që ua kap vëmendja e tyre, pra gjërave negative. Kjo ndikon që rrjetet sociale të influencojnë një popullatë të tërë në një shkallë dhe shpejtësi që nuk është parë deri më tani. Një hulumtim i universitetit MIT tregon se lajmet e rrejshme shpërndahen 6 herë më shpejtë se lajmet e verifikuara.
Si të komunikojnë aktivistët, zyrtarët në mënyrë efektive në këtë mjedis dhe si organizohen ata? Si i mposhtin dezinformatat?
Metamorphosis Foundation | 2 min read | Jun 4, 2024
Transformimi digjital i ka bërë organizatat të varura nga teknologjia për të kryer punën e tyre. Por edhe pse ka shumë përfitime, digjitalizimi sjell dhe kriminelët kibernetikë. Sipas raportit të “Nonprofit Tech for Good Report” të vitit 2023, 27 përqind e organizatave joqeveritare në tërë botën kanë pësuar së paku një sulm kibernetik.
Organizatat joqeveritare mbledhin, menaxhojnë dhe procesojnë një numër të madh të të dhënave të njerëzve në situata të ndjeshme dhe të dhëna financiare nga donatorët, të cilat janë shkaqet kryesore përse aktorë keqbërës synojnë t’i sulmojnë ato, duke e bërë këtë sektor industrinë e tretë të synuar nga hakerët.
Metamorphosis Foundation | 3 min read | Jun 4, 2024
Fotografitë e krijuara me inteligjencë artificiale gjithnjë po bëhen sa më reale dhe bëhet sa më e vështirë t'i dallojmë ato nga fotografitë e vërteta. Ekzistojnë disa mënyra që mund të përdoren për të identifikuar fotografitë e krijuara me inteligjencë artificiale, duke vërejtur teksturën jo-natyrale të tyre ose prapaskenën e deformuar të fotografive.
Metamorphosis Foundation | 2 min read | Apr 29, 2024
Përhapja e dezinformatave është një fenomen i kuptueshëm njerëzor. Daniell Kaneman, një psikolog që e ka fituar çmimin Nobel për Shkenca Ekonomike, e prezantoi konceptin "WYSIATI" - What you see is all there is ("Atë që e shihni është gjithçka që ekziston"), që do të thotë se njerëzit kanë prirje të mos e kërkojnë atë që ata nuk shohin.
Metamorphosis Foundation | 5 min read | Apr 23, 2024
Me telefonat praktikisht të ngjitur në duart tona dhe njoftimet e vazhdueshme, pajisjet diktojnë çdo lëvizje tonë në këtë epokë. Presioni për të qenë vazhdimisht të informuar dhe të përditësuar ndonjëherë mund të bëhet i tepërt dhe të na mbingarkojë. E kështu, vjen një moment kur duhet të bëjmë një hap prapa dhe të largohemi nga pajisjet që dominojnë në jetën tonë.
Metamorphosis Foundation | 3 min read | Apr 15, 2024
Nevoja për objektivitet, neutralitet dhe ekuilibër në gazetari është një sfidë e përditshme për mediat profesionale, por një nga sfidat e mëdha për profesionalizmin në media vjen në kohë të zgjedhjeve. Procesi i zgjedhjeve paraqet një sfidë për mediat sepse vendos në fokus nevojën e tyre për t’u ofruar qytetarëve qasje te të gjitha faktet, opinionet dhe idetë në fushatë. Gazetarët, duhet gjithashtu të sigurojnë qasje për ata te mediat, ashtu që zëri i qytetarëve të mund të dëgjohet përtej fjalëve të debatit politik.
Metamorphosis Foundation | 4 min read | Mar 21, 2024
Kur ndodhin ngjarje ku ka ekstremizëm, gazetarët dhe qytetarët ndonjëherë më pyesin se si të raportojnë dhe si të bëjnë lajm. Kur duhet të vendosni se çfarë të publikoni tani në internet ose si artikull, me e mira do të ishte të ndaleni pak dhe të mendoni përmes bisedave me gazetarët dhe ekspertët e komunikimit.
Metamorphosis Foundation | 4 min read | Mar 21, 2024
Të menduarit kritik është aftësia e një personi që të mund të dallojë apo gjykojë dhe të analizojë në mënyrë kritike për ndonjë problem të caktuar. Mendimi kritik zhvillohet që në moshë të re dhe përvetësohet në baza individuale te secili person. Për të përcaktuar nëse kemi mendim kritik një person duhet t’i përvetësojë aftësitë e vëzhgimit, analizimit, interpretimit, reflektimit, vlerësimit, konkluzimit, shpjegimit dhe zgjidhjeve të problemeve dhe marrjen e vendimeve sa më korrekte, shkruan Portalb.mk.
Metamorphosis Foundation | 3 min read | Feb 15, 2024
Në rrjetet sociale, Tiktok ka ekzistuar që në vitin 2014, atëherë i njohur si Musical.ly dhe pastaj në vitin 2018 u riformua me emrin që mban sot. TikTok njihet si një platformë për zbavitje dhe argëtim që përdoret më së shumti nga fëmijët dhe të rinjtë. Mirëpo, shumica e skenave të luftës, sfidave të rrezikshme që kanë rezultuar në lëndim dhe vdekje, të gjitha janë shpërndarë fillimisht në këtë rrjet social.
Metamorphosis Foundation | 5 min read | Feb 15, 2024
Deri para disa vitesh, blerja e produkteve online ishte diçka që e bënin vetëm “kompjuteristët”, ose përdorej për produkte të specializuara. Megjithatë, në ditët e sotme, shopingu online po bëhet pjesë gjithnjë e më normale e përditshmërisë sonë. Vendosja e të dhënave bankare personale në eterin online nuk tingëllon më aq "e frikshme" siç tingëllonte dhjetëra vitesh më parë. Edhe pse vetë transferimi online i parave përmes bankave është më i sigurt se kurrë, kjo nuk do të thotë se nuk duhet të jemi të kujdesshëm me shpenzimin e parave online.
Борјан Гаговски | 5 min read | Feb 14, 2024
Kur shikoni film, bazuar vetëm në emrin e filmit, miratoni konkluzion se për çfarë bëhet fjalë, si do të zhvillohet skenari, cili do të jetë fundi? Jo, por të paktën ndani një orë e gjysmë, lëreni filmin t'ju çojë, t'jua ndryshojë konkluzionet, derisa të arrini në fund.
Meri | 5 min read | Jan 24, 2024
Mendoni se po e shikoni Presidentin e Ukrainës, Volodimir Zelenski duke folur dhe duke u thënë ushtarëve të tij t'i lënë armët dhe të dorëzojnë luftën kundër Rusisë. Personazhi është ai, shprehjet e fytyrës janë ato, ai e hap gojën ashtu siç flet, por megjithatë, kjo nuk është e vërtetë. Videoja është e rreme.
Meri | 4 min read | Dec 20, 2023
Njëkohësisht ju paraqiten dy tituj të lajmeve – titulli i parë është: “Koha është e bukur sot!”, ndërsa në lajmin e dytë jepet njoftim se në vend është duke u përgatitur një stuhi e tmerrshme. Cilin titull do ta klikoni?
Meri | 4 min read | Dec 20, 2023
Imagjinoni që jeni peshk dhe se dikush po përpiqet t'ju kapë në grep - pikërisht në këtë mënyrë mundemi ta shpjegojmë nocionin "sulmi fishing" në mënyrën më të thjeshtë. Në përkufizimin që e ka botuar Fondacioni “Metamorfozis” në një nga publikimet e tij theksohet se fishingu është formë e mashtrimit që përfshin një sërë aktivitetesh nga përdoruesit e paautorizuar duke përdorur mesazhe të rreme nga e-posta dhe faqet e rreme të internetit të pjesës më të madhe të organizatave financiare, duke u përpjekur nga përdoruesit të marrin informacione personale konfidenciale, të tilla si numri unik i amzës, emri i përdoruesit, numrat PIN ose të dhënat e ngjashme.
Бојан Блажевски | 3 min read | Dec 20, 2023
Kovid-19 ishte shpikur qëllimisht për të shkatërruar njerëzimin. Me vaksinat kundër Kovid-19 përpiqen të na vënë çip. HAARP shkakton stuhi dhe përmbytje. Njeriu nuk ka shkelur kurrë në Hënë. Shtegu i bardhë që aeroplanët e lënë pas derisa fluturojnë janë në fakt helme me të cilat na spërkasin.
Meri | 5 min read | Dec 20, 2023
Goshe Nikolov | Dec 20, 2023
Dhuna në internet është dhuna që shërbehet duke përdorur teknologjitë digjitale. Kjo mund të zhvillohet në mediat sociale, platformat për shkëmbimin e mesazheve, platformat e lojrave dhe telefonat celularë. Sipas UNICEF-it, bëhet fjalë për sjelljen e cila përsëritet, qëllimi i së cilës është të frikësohen, zemërohen ose të turpërohen ata që synohen.
Meri | 3 min read | Oct 12, 2023
Fondacioni Metamorfozis i publikon rregullisht shkrimet edukative për politikën e skedarëve (kukis) të faqeve dhe aplikacioneve. Sipas përkufizimit, “kukis” janë skedarë të vegjël teksti që dërgohen nga faqet e internetit që i vizitojnë përdoruesit dhe ruhen në pajisjet e tyre (kompjuter, tablet dhe celular).
Бојан Блажевски | 4 min read | Oct 12, 2023
Numri i blerjeve online i qytetarëve të Maqedonisë është në rritje, por paralelisht shtohen edhe mashtrimet e qytetarëve gjatë blerjes në pikat virtuale të shitjes në internet. Që të shmanget “zbrazja” e kartelave kreditore përmes mashtrimeve, ekzistojnë disa rekomandime të cilat duhet t’i ndjekim si qytetarë gjatë blerjeve tona që i bëjmë në internet.
Бојан Блажевски | 3 min read | Oct 12, 2023
Fluksi i teksteve, videove, fotografive mediatike, si dhe postimeve në rrjetet sociale është jashtëzakonisht i madh në ditët e sotme, pasi ato shfaqen vazhdimisht në pajisjet tona me të cilat komunikojmë çdo ditë në internet. Titujt bombastikë dhe njoftimet për zbulime spektakolare në përmbajtje të tilla shpesh na bëjnë të harrojmë një nga rregullat bazë gjatë krijimit të përmbajtjeve mediatike – nënshkrimin e autorit i cili qëndron pas tyre.
Бојан Блажевски | 5 min read | Aug 30, 2023
Ne jetojmë në epokën e informacionit. Aftësia jonë për të sintetizuar dhe përdorur mirë informacionin është thelbësore për fatin dhe mirëqenien tonë në të ardhmen. Ekspertët tanë kanë krijuar kurse sipas porosisë për tema që janë relevante, të vendosura në një kontekst kuptimplotë dhe të rëndësishëm. Nga kuptimi i lajmeve në internet, deri te mbrojtja e sigurisë dhe privatësisë digjitale tuaj ose të organizatës suaj.
Hive Mind | 2 min read | Nov 15, 2021
Numri i madh i pëlqimeve, komenteve apo shpërndarjeve nuk do të thotë që pasqyron numrin real të përfshirjes së njerëzve në atë interaktivitet
Dren Gerguri | 4 min read | Sep 23, 2021
Trendi në rritje i sigurimit të gjithnjë e më shumë shërbimeve të institucioneve shtetërore për qytetarët në mënyrë elektronike, përveç që kërkon monitorim të vazhdueshëm të zhvillimit teknologjik, avancimin e njohurive dhe ndryshimin e shprehive të qytetarëve, kërkon përcaktim të saktë të masave për mbrojtjen e të dhënave personale të qytetarëve.
Hive Mind | 7 min read | Mar 16, 2021
Udhëzimet, listat e kontrollit, pyetjet më të shpeshta FAQ, listat e leximit dhe databaza e ekspozimit të falsiteteve
Mark Semoil | 2 min read | Jul 8, 2020